Site Overlay

Diez minutos

“Diez Minutos” es una investigación sobre migrantes árabes en Chile. Son diez los migrantes que participaron del proyecto. Fueron diez los minutos que tuvo Dalea, una mujer palestina refugiada en Irak, para ver a su familia por última vez, antes de venirse a Chile.

“Diez minutos” nació de la investigación que vino a hacer a Chile la estadounidense Andrea Dillon, árabe-parlante y especialista en estudios árabes, a través de una Beca Fullbright. Se asoció conmigo para trabajar juntos en esta investigación, Andrea con las entrevistas y traducciones, y yo con la fotografía y multimedia.

Los diez participantes del proyecto nacieron en el medio oriente, su lengua materna es el árabe y la mayoría (no todos) son de religión musulmana.  Algunos llegaron por un programa de reasentamiento de refugiados, otros simplemente buscando mejores oportunidades.

عشر دقائق مشروع بحثي عن المهاجرين العرب في التشيلي‫. هم عشرة المهاجرون الذين شاركوا في المشروع وكانت عشر الدقائق التي كان من بينهم داليا، لاجئة فلسطينية في العراق، لترى عائلتها للمرة الآخيرة قبل أن تسافر إلى التشيلي‫.

تولد عشر دقائق من بحث أندريا ديلون، باحثة أمريكية متحدثة باللغة العربية ومتخصصة في الدراسات العربية جاءت إلى التشيلي مع منحة فولبرايت لتبحث الهجرة العربية إلى هذا البلد‫. بالصدفة‫ وصلت لتسكن في بيت المصور راؤول تشارلين الذي له سجل العمل سابقا في موضوع الهجرة‫. فكذلك قد اندمجا ليعملان معا في هذا البحث، تولى المقابلات والترجمات أندريا والتصوير راؤول‫.

قد ولد هؤلاء العشرة المشاركون في الشرق الأوسط ولغتهم الأم هي اللغة العربية‫، ووصل البعض منهم إلى التشيلي عن طريق برنامج اعادة التوطين للحكومة التشيلية ووصل أخرون منهم مجرد بحثا عن فرص أحسن‫.

مع هذه عشر الروايات ننوي أن نسلط الضوء على واقع المهاجرين الحاليين في التشيلي‫.

TESTIMONIOS

BSHARA. Palestino, barman

Se ve a muchos tipos de gente en un bar. Se ve todo: extranjeros, gente nueva, gente extraña. He estado expuesto a gente diferente desde que empecé a trabajar como barman hace 11 años, así que estoy dentro de mi elemento acá en Santiago. El sueldo acá no es lo que piensan que es allá en Palestina; antes en Ramallah ganaba tres veces más. Pero me encanta el trabajo porque me posibilita viajar. Sólo busco el barrio de bares en cualquier ciudad nueva y pido trabajo.

He viajado a un lugar diferente cada año desde 2003: Alemania, Egipto, España, Grecia. Después de Holanda quería hacer un paseo más largo y no sabía nada de Chile así que vine para acá a ver qué onda. Encontré trabajo en un restaurante árabe en el barrio Bellavista y como Santiago está lleno de árabes a que les encanta hablar en su idioma nativo, ya he conocido a muchos amigos aunque no hablo español.

Cuando conozco a alguien nuevo, no me importa si es cristiano, musulmán o judío. Soy cristiano pero crecí con un montón de amigos musulmanes en la escuela. Algunas pocas veces me han dicho algo raro en Ramalá por trabajar con licor, gente que estaba sentada en el bar, tomando y buscándome: “Irás al infierno por servir alcohol a todo el mundo.”

Y yo solo les digo, “Están tomando en un bar, ¡mira quién habla!”

Tal vez encontraría más tensión en Hebrón o Naplusa ya que son ciudades mucho más religiosas. Es imposible encontrar un lugar en Hebrón donde se pueda comprar una cerveza y tal vez hay uno en toda Naplusa. Pero en Ramalá los dueños de la mayoría del negocio y capital son cristianos así que puedes encontrar todo lo que quieras.

No apreciaba realmente mi país hasta que vine a Chile. Si se sigue siempre yéndose y viniendo y viajando y experimentando nuevos lugares del mundo, con tiempo ese ansia agota y se empieza a desear un lugar para instalarse. Cuando vivía en Palestina, no me parecía gran cosa, era lo normal no más. Pero con seis meses tan lejos, he empezado a considerar que mi país es increíble.

بشارة

 فلسطيني، نادل في الحانة

أنا تعودت على الناس من خلال شغلي يعني هون بتشوف عالم، بتشوف كتير ناس على البار. دائما في أجانب ودائما في ناس من برة ودائما في ناس جديدة وناس غريبة. هلأ صار لي ١١ سنة بشتغل في بارات، فصار لي زمان بتعامل مع ناس فطبيعي عندي الحياة صارت هون. بالنسبة للمعيشة هون مش زي ما بيفكروا هناك في فلسطين، أنه الرواتب هون كتيرة لكن لا المعاش مش كتير. هناك في فلسطين كنت أحصل على تلات أضعاف هون. أنا بحب شغلي عشان إزا بدي أسافر على أي بلد تاني بس بروح على منطقة فيها بارات وبسأل عن شغل وبعطيهم الخبرة اللي عندي وبلاقي شغل كبارتندر وهدا بيفتح لي مجال أني أسافر إزا بدي.

كل سنة كنت أسافر على محل مختلف. سافرت أول شي سنة ٢٠٠٣ على ألمانيا. بعدين رحت على مصر وبعدين رحت على إسبانيا وبعدين رحت على اليونان وبعدين على هولندا. بعدين قررت أطلع رحلة طويلة فأجيت لهون لتشيلي. أجيت لأشوفها، هاي بلد ما بعرفها فأجيت أني بس عشان أزور هيك وأشوف شو الوضع. لما أجيت لهون ما كنتش أحكي اللغة الإسبانية، بس من خلال الخبرة الي عندي في شغل البار قدرت أن أصل لحال عجبني وخلاني أضل هون. أنا عشان بالشغل وعشان عربي وبيجوا كتير عرب لهون وفي كتير ناس بيحبوا يحكوا عربي فصار عندي كتير أصدقاء بالفترة.

لما بيكون عندي صديق ما بطلعش إزا هو مسلم أو مسيحي أو يهودي. أنا مسيحي بس في عندي كتير أصحاب مسلمين تربيت أنا وياهم من المدرسة. برام الله كانوا يجنوا الناس شوي لأنه بشتغل كبارتندر يعني كانوا قاعدين على البار وبيشربوا كحول وبيحملوني الظلم يعني بيقولوا لي أنه «أنت حتروح على جهنم عشان أنت بتشرب العالم.»

فبقول لهم «وأنت بتشرب على البار يعني كيف بتقول لي شغلة هيك؟»

بالخليل ممكن بتلاقي شوي عنصرية لأنه أغلبهم مسلمين فبيكونوا مشددين للدين أكتر، يعني بالخليل مستحيل أنه بتلاقي قنينة بيرة بتشتريها، بنابلس نفس الشي، ممكن محل واحد في كل المدينة. بس رام الله هي اللي بتلاقي فيها كل شي بدك ياه لأنه برام الله أغلب أصحاب المطاعم ورؤوس الأموال هم مسيحيين.

 بعد ما سافرت لهون بالصراحة حسيت فيه متل البلد عندنا فلسطين حلو وأنه هي بلد بتجنن. لما بتسافر وبتشوف كتير وبتضلك بتجرب كتير في العالم خلاص بالآخر بتزهق بالصراحة بدك محل تستقر فيه. بتبطل تحب أنك تضل تسافر وتروح وتجي. لما كنت عايش هناك ما كنتش عارف هدا الحكي. بس لما صار لي ستة أشهر هون وبعيد عن بلدي بلشت أحس أنه فلسطين بلد حلو.

‫ DALEA. Refugiada palestina nacida en Irak, vende pan casero a restaurantes árabes

Viví en Bagdad hasta el año 2006, cuando las bajas de la guerra nos presionaron a partir. Nos habían dicho que Siria había abierto la frontera a refugiados palestinos, pero cuando llegamos a inmigración, solamente cerca de cien personas pudieron cruzar y llegar al campamento de refugiados Al Hasaka dentro de Siria antes de que cerraran la frontera. Teníamos pasaportes expedidos por la Autoridad Palestina, pero no son vigentes para entrar a otros países, no tienen números de identificación ni nada así. Son papeles no más.

Entonces nos quedamos en el desierto. Vivíamos en piezas chicas en el campamento de refugiados de Al Tanf entre las fronteras de Siria e Irak. Los hombres dormían afuera y las mujeres al dentro. Mis hijos, su padre y yo vivimos allá por dos años.

Hubo cosas buenas y cosas dolorosas en la vida en el campamento. Una cosa buena, en mi opinión, fue que empecé a sentir algo que se llamaba Palestina. En Irak, estábamos viviendo cómodos, estudiando y trabajando como si fuera nuestro propio país. Siempre escuchaba a gente lamentando el apuro de Palestina; mis abuelos nos describían como vivían antes en el campamento en Jenin, en Cisjordania—lo que comían, lo que bebían—pero yo personalmente nunca entendía realmente el asunto. No entendía realmente cómo habían vivido nuestros abuelos y parientes antes de nosotros, cómo habían sido expulsados de Palestina, cómo habían sido sus vidas como refugiados. Del momento en que llegué a Al Tanf, todo cambió. Era como si una película estuviera representando enfrente de mis ojos lo que me describían mis abuelos. Era exactamente lo que nos estaba pasando. La vida se repitió. Estábamos viviendo la misma experiencia en 2006 que habían vivido mis abuelos en 1948.

En el campamento vimos la guerra, el calor, el frío, nieve que se cayó e hizo que las carpas se nos derrumbaran. Fuego. Soy una de las personas cuyas carpas fueron asoladas por el fuego; mis hijos y yo huimos con solamente la ropa que llevábamos puesta. Todo lo demás se quemó. Dos meses después la carpa de una familia prendió fuego y una mujer y su hijo murieron atrapados en las llamas al dentro. Trágico, verdaderamente trágico. Conocíamos a un hombre que tenía una enfermedad de riñón y tenía que ir a un hospital en Damasco para diálisis, pero la policía fronteriza no le dejó entrar a Siria y se murió en la frontera. Verdaderamente, sin importar de qué manera trato de expresarme con palabras, no puedo empezar a describir las cosas que nos pasaron en el campamento.

Al Tanf estaba afuera de la frontera Iraquí; mi madre y mis hermanos estaban viviendo en otro campamento de refugiados dentro de Irak. La distancia entre nosotros era 15 minutos en coche y durante dos años a ellos no les podía ver. Era ilegal. Antes de que nosotros partiéramos para ser reasentados en Chile y mi madre y mis hermanos partieron para ser reasentados en Suecia, la ONU llegó a un acuerdo con la policía fronteriza iraquí en que traerían a nuestras familias en coche a Al Tanf para una visita de diez minutos y luego les llevarían de vuelta a cruzar la frontera. No he visto a mi madre ni mis hermanos desde hace siete años y la última vez que les vi fue por esos diez minutos. Nunca se me olvidará ese día. Cuando me siento nostálgica, ese recuerdo me puede ayudar, pero al mismo tiempo me rompe el corazón, me agota. Que vi a mi madre y mis hermanos por diez minutos y luego partieron. Grabé un video ese día que siempre muestro a mis hijos para que no olviden.

داليا

لاجئة فلسطينية ولدت في العراق، تبيع خبزا مصنوعا منزلية لمطاعم عربية

أنا فلسطينية عشت في بغداد حتى سنة ٢٠٠٦ بعدين صارت الأحداث اللي بتعرفوها، الحرب والإصابات اللي قتلت ناس كتير وهيك. بعدين حكوا أنه سوريا فتحت حدودها لنا فقررنا نطلع من العراق على هدا الأساس، بس أول ما رحنا هناك فاتت بس مجموعة صغيرة تقريبا مئة شخص لمخيم الحسكة داخل سوريا وبلشت عائلاتنا تطلع وبعدين سكرت الحدود السورية. نحن كان معنا وكتير ناس كان معهم جواز السلطة الفلسطينية لكن ما فيها رقم وطني وما فينا نفوت بها على أي دولة لأنها بس وثيقة عادية.

فبعدين ضلينا بالصحراء. عشنا في خيم صغيرة في مخيم التنف اللي كان يقع بين حدود سوريا والعراق وكان الزلام يناموا برة والنسوان جوة. عشنا هناك أنا وعائلتي—الأولاد وأبوهم—سنتين.

كانت أيام فيها الحلو وفيها المر. يعني الحلو أنه أنا بالنسبة اللي شخصيا، حسيت بشي اسمه فلسطين بالصراحة. قبل بالعراق كنا قاعدين مرتاحين، ندرس ونشتغل، عايشين كأنها بلدنا. وكانوا يحكوا لنا ستي وسيدي عن كيف كانوا يعيشوا قبل في الخيمة وكيف كانوا يأكلوا وكيف كانوا يشربوا، صح كانوا حدينا يحكوا عن «فلسطين، فلسطين» بس أنا شخصيا ما كنت فاهمة شو القضية، كيف عاشوا قبلنا، أهالينا، أجدادنا يعني، كيف أطلعوهم من فلسطين وكيف عاشوا في المخيم بجنين. لكن أول ما فتت على المخيم كل شي تغير. يعني أول ما دخلت المخيم وعشت فيه كأنه فيديو عم يمشي قدام عيني كيف هم كانوا يحكوا لي نفس الشي اللي عم ينعاد فينا نحن. نحن صار فينا نفس الشي. الحياة إن عادت مرة تانية. نحن عشنا نفس المرحلة في ٢٠٠٦ اللي عاشوها جدي وجدتي لما طلعوا من فلسطين في ١٩٤٨. فحسيت بشي اسمه بلدي أنا. عشنا في المخيم سنتين وطبعا شفنا هناك الحرب، الشوب، البرد، الثلوج لما تنزل والخيمة تقع علينا، وطبعا هناك صارت حوادث كتيرة. أنا وحدة من الناس خيمتي كلها انحرقت، طلعنا أنا وأولادي بس بشو ما لابسين. كله راح. وكمان بعد شهرين تقريبا اشتعلت خيمة عائلة تانية وماتوا مرأة وابنها. ماتوا محروقين جوة. مأساة يعني، مأساة كبيرة. كان في كمان شخص نعرفه كان عنده مرض كلية فلازم يفوت مستشفى في الشام عشان يعملوا له غسيل كلية. لكن ما سمحوا له ومات على الحدود، يعني عن جد كما أحكي ما بقدر أوصف ما صار لنا في المخيم.

 كنت عايشة في مخيم التنف وهو خارج الحدود العراقية، وكان أهلي أمي وأخواتي في مخيم تاني بداخل الحدود العراقية. يعني بيني وبينهم مسافة ربع ساعة بسيارة. ولمدة سنتين ما بقدر أشوف أهلي. ممنوع. ما بيصير. لكن قبل ما نسافر، نحن على التشيلي وأمي وأخواني على السويد لاعادة توطينهم هناك، عملت الأمم المتحدة أتفاقية مع الحدود العراقية أنهم بيجيبوا أهالينا بسيارات لمدة عشرة دقائق ونشوفهم وبيروحوا لأنه هم كان بدهم يسافروا ونحن كان بدنا نسافر. هديك اللحظات لحد هلأ هي ما بتروح عن رأسي. شفت أمي وأخواني آخر مرة، هلأ صار لي سبع سنين ما شفتهم. آخر مرة شفتهم هي هاي العشرة دقائق. لو بدي أتذكر شي ممكن هو بيساعدني بس بنفس الوقت بيتعبني هو أنه شفت أمي وأخواني بس عشرة دقائق وراحوا. عملت فيديو لأهلي هديك اليوم ودائما بفرجيه لأولادي عشان ما ينسوا.

‫ MAZEN. Jordano, dueño de confitería

Al principio quería irme a los Estados Unidos y alguien en Jordania me dijo, “¡Váyate a Chile! En Chile será más fácil obtener una visa para los EE.UU.” Era el año 1995; tenía 25 años y estaba completamente solo. No tenía nada conmigo excepto la maleta y mi pasaporte.

Pero lo que pasó es que si quieres ir a los EE.UU. tienes que solicitar la visa de tu país de origen. Me equivoqué. Cuando llegué me dijeron que tenía que regresar a Jordania. Ya estaba acá y no podía volver porque el pasaje que compré era para iba no más. No era para vuelta. Y no podía comprar otro pasaje porque no tenía plata. Así que me quedé.

La primera semana no tenía nada. Comía pan con queso. El primer trabajo mío fue en barrio Patronato con los árabes, limpiando, abriendo y cerrando los locales, haciendo caja. Junté un poquito de mi sueldo y decidí empezar a trabajar para mí mismo. Iba a la Vega Central a comprar palta, jamón, queso, pan, todo eso, hacía sándwiches y los vendía en la calle tempranito, a las cinco de la mañana.

Ya llevo casi 19 años acá.

Cuando vas de un país a otro que tiene otra libertad, es muy difícil. Chile y Jordania son 100% distintos. En Jordania no hay “pololeo.” En Jordania no puedes salir por la noche a tomar una cerveza afuera. No puedes salir de la mano con tu señora. Allá no hay donde irte para tomar un schop y sentarte a fumar un cigarro con una mujer. No puedes hacer eso. Al principio la vida acá era difícil para mí porque hay mucha libertad. Cuando llegué no podía creer que los niños chicos de colegio están pololeando, caminando de la mano, besándose en la calle. No podía creer la cantidad de discotecas, de gente que sale a tomar los fines de semana, de gente que sale el viernes y vuelve el lunes a la casa. Eso me complicó mucho porque no era parte de mi costumbre. Pero poco a poco uno va aprendiendo y acostumbrándose de poquito.

Al final, prefiero la cultura jordana a la chilena. La libertad es buena hasta cierta cantidad, pero acá los niños chicos de 14 o 15 años ya están pololeando, embarazadas con hijo, fumando en la calle. Allá no. Hay lados buenos y lados malos de cada cultura. Jordania, por ejemplo, es tan cerrado el país que no puedes levantar la cabeza y decir tus ideas. Pero acá en Chile hay más lados malos que allá.

Si pudiera decir cualquier cosa a la gente chilena, les diría que su país es bueno, es lindo, pero que la libertad muy abierta hace mal de repente. No espero que tengan la misma cultura que los árabes, pero que tomen un poco de ella, un poquito no más. Que no tengan tanta libertad que la gente ya está muy agradada, que los chicos ya están lanzando, robando, haciendo maldad. Que no sean tan, tan abiertos que todo el mundo hace lo que quiere. Para mí, la mejor parte de la cultura árabe es el sentido de justicia.

مازن

 أردني، صاحب محل الحلويات

 بالأول كان بدي أطلع على أمريكا وكان في واحد في الأردن قال لي «إطلع على التشيلي وفي التشيلي هيساعدوك أنه بيعطوك فيزة لأمريكا.» كان هدا عام ١٩٩٥ وكان عمري ٢٥ سنة. كنت لحالي وكان معي بس الشنطة وجواز سفري.

بس شو اللي صار هو أنه إزا بدك تطلع على أمريكا لازم تطلع من وطنك الأم. يعني أنا أغلطت. لما وصلت لهون لاقيت أنه كان لازم أرجع على الأردن. بس ما قدرت أرجع لأنه أجيت بتذكرة رايح بس ومش رجوع وصعب أنه اشتري تذكرة تانية للرجوع لأنه ما كان عندي مصاري. فخلاص ضليت هون.

أول أسبوع هون ما كان عندي ولا شي، كنت آكل خبز وجبنة. بعدين صار عندي عملي الأول مع العرب في منطقة باتروناتو وكنت أغسل وأفتح وأسكر المحلات وأعمل محاسب على صندوق البيع. بعدين حفظت شوي من راتبي وفي يوم من الأيام قررت أنه كان بدي أشتغل لحالي فبدأت أروح على السوق الرئيسي وأشتري أفوكادو ولحمة خنزير وجبنة وخبز وأعمل ساندويشات وأبيعها بالشارع بالفجر.

هلأ صار عندي تقريبا ١٩ سنة هون.

بتختلف التشيلي عن الأردن مئة بالمئة. لما بتروح على بلد جديدة فيها حرية مختلفة بيكون صعب عليك تتعود عليها. عندنا في الأردن ما فيش مواعدة. ما تقدرش تطلع تسهر تشرب بيرة برة. ما بتقدرش تطلع يد بيد بالشارع مع مرتك. ما فيش مكان بتروح عليه لتشرب بيرة وتدخن سيغارة مع بنت. ما بتقدرش تعمل هيك. كانت الحياة هون أول ما أجيت صعبة لأنه هون في كتير حرية. أول ما أجيت ما كان أقدر أصدق أنه الشباب الصغار في بينهم علاقات عاطفية وبيمشوا يد بيد وبيبوسوا بالشارع وأنه في كتير كلوبات رقص وكيف الناس بيطلعوا يسهروا يشربوا بالعطلة وكيف بيطلعوا يوم الجمعة وبيرجعوا يوم الأتنين على البيت. كان صعب كتير علي لأنه مش ثقافتي. بس شوي شوي واحد بيتعلم وبيتعود.

الحرية كويسة على حد معين، بس يعني الثقافة الأردنية بحبها أكتر من الثقافة هون. الأطفال هون عمرهم صغير يعني ١٤ أو ١٥ سنة وخلاص بيدخنوا بالشارع وفي عندهم علاقات عاطفية وبيكونوا البنات حاملين. هيك ما بيصير في الأردن. بس في الثقافتين في شغلات كويسة وشغلات سيئة مثلا شي سيء في الأردن هو أنه البلد مسكرة ما بتقدرش ترفع رأسك وتقول أفكارك فيها. بس الشغلات السيئة هون أكتر من هناك.

إزا كان أقدر أقول أي شي للشعب التشيلي كله هأقول له أنه بلد بشكل عام بلد حلوة وبلد كويسة. بس الحرية المتسامحة كتير ممكن بتجرح. ما بدي أنه بيكون عند التشيليين ثقافة نفس ثقافتنا العربية. بس هأنصحهم أنه يتبنوا شوي من ثقافتنا يعني شوي صغير وبس وأنه ما بيكون عندهم كتير حرية بتسمح للناس يكونوا راضيين عن نفسهم وللأطفال عمرهم صغير يسبوا ويسرقوا. وهأنصحهم أنه ما يكونوا كتير كتير متفتحين العقل على حد أنه كل العالم بيعملوا شو ما بدهم. بالنسبة لي أنا أحسن جزء من الثقافة العربية هو فهم العدالة.

AHMED. Egipcio, vendedor

No voy a decir que la gente chilena es buena o mala; hay entre ellos gente buena y gente mala. Pero el país de donde vengo es árabe, es oriental, su cultura es completamente diferente de la chilena. Hay tantas cosas aquí a las que no me he acostumbrado, cosas que a la gente aquí le parecen normales. Y claro que hay. Su cultura es extraña para mí.

Los chilenos viven y trabajan por un libro. Médicos, ingenieros—trabajan exactamente como aprendieron de los libros. ¿Tienes un resfriado? Toma esta pastilla. ¿Tienes no sé qué otra cosa? Toma esta otra pastilla. Que no hagas este o eso o esa otra cosa, porque son incorrectas.

Ese sistema entero es, en mi opinión, un error. En Egipto, hay mucha gente que no es necesariamente docta o entendida, o que no son médicos, pero tiene un conocimiento de medicina a través de 200, 300, 400 años de heredada experiencia de vida. Un conocimiento de medicina es algo básico para ellos. Supongamos que tienes un resfriado. Acá en Chile, vas a una farmacia para buscar algo que te puede aliviar y un 80% de lo que se vende requiere una receta del médico. Tengo un resfriado suave, digamos, y necesito buscar algún medicamento, pero voy a la farmacia para luego encontrar que necesito una receta. Supongamos que no tengo la plata para ver al médico para que me escriba una receta para que pueda comprar un medicamento que conozco. En mi opinión, ese es un sistema averiado. En Egipto, iría a una farmacia y diría cual medicamento quería y me lo darían. Claro que en Egipto también hay ciertos medicamentos de primera que requieren una receta. Pero no como acá, no como acá para nada. El sistema en Egipto es algo más comprensivo de la gente, de la idea de que alguien tal vez no tiene la plata para ir al médico para buscar una receta cada vez que necesita comprar un medicamento. Dirían oye, no hay problema, hay otro medicamento que se puede comprar sin receta que tiene el mismo efecto. Bueno. Compro ese medicamento en vez del otro, pero el medicamento con receta aliviará mis síntomas en un día o dos días, y este remedio alternativo demora una semana. Es muy importante que me mejore rápidamente porque tengo trabajo todos los días. Tengo que trabajar cada día o no sobreviviré. No puedo sentarme en casa una semana por no tener plata para irme al médico para buscar una receta para comprar los medicamentos correctos.

Acá en Chile verdaderamente diferencian entre los ricos y los pobres. En Egipto, cuando se trata de comprar medicamentos o abrir una cuenta bancaria o instalar un plan de teléfono, el rico y el pobre son iguales. Los dos lo hacen no más. Acá, la gente que no lo hace es la que carece de medios.

‫أحمد

 مصري، تاجر

التشيليين مش هأقول أنهم شعب كويس أو شعب وحش، يعني فيهم الكويس وفيهم الوحش. بس البلد اللي أنا جاي منها ثقافتها غريبة، ثقافة شرقية، غير ثقافتهم خالص. حاجات كتير ما تعودناش عليها والناس بيشوفوها عادية كدة وطبعا، ثقافة غريبة هون وأنا مش متعود عليها.

التشيليين في شغلهم أو في حياتهم، مثلا لو واحد دكتور أو واحد مهندس بيعمل زي ما درس في الكتاب بالضبط. زي ما درس بيعمل، يعني إزا أنت عندك برد، أخد الحبة دي. عندك مش عارف إيه، أخد الحبة دي. ما تعملش كدة وما تعملش كدة وما تعملش كدة عشان كدة غلط.

دا بالنسبة لي مش صح. في مصر في ناس كتير مش متعلمين أو مش دكاترة أو مش دارسين بشدة بس فاهمين وعارفين بالخبرة مع الحياة ٢٠٠ سنة، ٣٠٠ سنة، ٤٠٠ سنة. الموضوع دا هو بالنسبة لهم شي عادي. مثلا عندك برد وبتخوش الصيدلية عشان تشتري حاجة للبرد. هنا تمانين بالمئة من الحاجات بيقول لك لازم روشيتة من دكتور. إفرض أنا عندي شوية برد وفي مضاد حيوي معين أنا بأخده. فبروح على الصيدلية عشان أشتريه. لكن لازم بتكون معك روشيتة. فإفرض أنا معيش فلوس عشان أروح على الدكتور عشان يكتب لي روشيتة عشان أشتري دواء. في مصر أنا بخوش الصيدلية وبقول «عايز مضاد حيوي كذا» وبيديني يا. في أدوية معينة اللي الدرجة الأولى اللي لازم تكون بروشيتة في مصر برده. بس مش زي هنا. مش زي هنا خالص. النظام في مصر متفاهم الناس شوي بأنه لو في واحد معهش فلوس أنه بيروح على الدكتور وبيكشف وبيأخد روشيتة عشان يروح يشتري دواء الصيدلي هيقول له «مش مشكلة، في دواء تاني ممكن بتشتريه من غير روشيتة وهيديك نفس الغرض.» يا ماشي، هأشتريه بس مع الدواء الأول أنا بخف في يوم أو يومين ومع الدواء التاني دا هأخف في أسبوع. أنا بالنسبة لي أني بخف بسرعة مهم لأنه شغلي كل يوم، لازم أشتغل كل يوم. لو ما أشتغلتش كل يوم مش هأعرف. فمينفعش أنه أنا قاعد أسبوع في البيت ما أشتغلش عشان معيش فلوس لأروح على الدكتور وأجيب روشيتة عشان أشتري دواء.

هنا بيعملوا تفريق بين الغني والفقير أكتر من في مصر. في مصر اللي عايز يفتح حساب في بنك، أو يشتري تليفون بخط، الغني زي الفقير. دا بيعمله ودا بيعمله. هنا اللي بيعمله اللي معه فلوس بس واللي مش معهه ما بيعملهش.

 ZIAD. Jordano, dueño de pub

¿Cómo es que un árabe llegó a abrir un café con piernas? Soy liberal. Árabe, pero liberal. Un café así es una cosa liberal, pero no significa que…mira, soy abierto al negocio. En ese tiempo los cafés con piernas ganaban buena plata. Y me fue bien, la plata era buena. El café se llamaba Café Río Mío y duró casi 11 años. Si uno tiene un local en el centro y siempre está por allá, uno trata a las niñas con cariño, buena onda, pero al mismo tiempo, ellas respetan mucho su trabajo. Ella está casada, tiene hijos, viene el marido a buscarla. Es gente seria. Después, cuando justo íbamos a abrir el pub Donde Mismo, que tengo ahora, ya eran tres locales y dejamos el café un poquito. Se echó a perder el local, el ambiente se echó a perder, los trabajadores echaron a perder el local. Cambiaron las cosas, se fueron las niñas porque a la que administraba el local no le gustaba como era y empezó a trabajar con otras niñas de otro ambiente, de otro nivel de café. Empezó a correr drogas bajo la mesa, ciertas cosas y yo dije mejor, chao. Esas cosas ensucian mi imagen. El nivel de nuestro café con piernas era bueno, de verdad. “Café con piernas” el término muy fuerte dicen, pero era decente el local. Llega la gente de terno, gente de pantalón y camisa a tomar su café, a conversar con las niñas. Las niñas eran como psicólogas, por decirlo de alguna manera. Los hombres vienen a contar sus problemas con la señora, con el amor, de esa manera por decir. Y después de un tiempo ya empezó a cambiarse un poco el ambiente y allí terminé. Decidí no seguir con el café. Y esa fue una breve cosa en mi vida.

Entonces ahora tengo un pub en el barrio Bellavista que se llama Donde Mismo y un local de comida rápida chilena en el centro que se llama La Baba Loca. El pub se cierra a las cuatro de la mañana de lunes a jueves y los fines de semana se cierra a las cinco. De repente algunos amigos se quedan hasta las seis, siete, de repente vamos al mercado a tomar el desayuno—mariscos, por supuesto, me gustan los camarones harto, machas a la parmeseana. Eso es nuestro desayuno, con dos botellas de vino blanco, a las siete de la mañana. Vuelvo a la casa, si estoy con ánimo me ducho, de repente llego y escucho música un poquito. A veces llevo a mi hija al colegio para que siga mi señora dormida un ratito más. Unas veces mi hija lo rechazó, no quiso que yo fuera a dejarla porque me dijo que tenía olor de mariscos y copete. Y le digo bueno, ¡como quieras! Me duermo a las seis o siete de la mañana; me levanto a las dos o tres de la tarde. Me quedo flojeando hasta las cinco o seis; haciendo el cafecito, entrando al baño, llevando el teléfono, el computador, el diario. Me fascina el baño. Después salgo a trabajar. Voy al centro un ratito para ver La Baba Loca y después llego al pub. Entro a hacer mis cosas y ya son las diez o las once de la noche y empiezan a llegar los amigos y pasar las horas.

Yo le enseño a mi hija, invierto en ella, para que el día de mañana saque una profesión, algo que le sirva a ella, un arma en su vida para que ella pueda sobrevivir tranquila. Le estoy explicando que si estudia bien, lo que pida estará sobre su mesa. Es mi regalona y aparte es la única hija que tengo. ¿Para qué voy a trabajar? Para ella. Y para mí por supuesto, para disfrutar también, pero principalmente para ella. En mi familia somos 12 hermanos, 5 hombres y 7 mujeres. Cada uno de nosotros tiene su propio negocio. Nunca hemos trabajado apatronados. Y eso lo quiero para mi hija también, que ella mande, no que le manden a ella. ¿Por qué digo eso? Porque es rico. Porque yo doy órdenes.

Extraño Jordania; es mi país y lo adoro. Extraño a mi familia y mis amigos, por supuesto. Pero hay un dicho que dice, “Lo que está lejos del ojo está lejos del corazón.” Y eso pasa, yo creo, después de años. He ido a Jordania una sola vez desde 1994. La verdad es que no me gusta mucho viajar. Soy como el beduino. Los beduinos hacen su carpa donde hay agua, donde hay verde para los animales, donde ellos quieran. Termina el agua, termina el pasto de los animales y van a cambiar a otro lugar. Pero aquí está el agua, está el verde, están las mujeres. ¿Para qué me iría?

‫زياد

 أردني، صاحب بار

كيف وصل عربي إلى أفتتاح مقهى café con piernas؟* أنا متحرر. نعم عربي، بس متحرر. يعني مقهى café con piernas هيك شي متحرر بس مش يعني أنه أناليك، أنا متفتح على الأعمال أكتر من شيء آخر. قررت أفتح café con piernas لأنه كان كويس بهدا الوقت، يعني كان يكسب مصاري. وكان حلو اللي يعني حجم العمل كان كويس. كان المقهى يسمى Café Río Mío واستمر تقريبا ١١ سنة. من ناحية إزا واحد عمله في مركز المدينة وهو دائما موجود هناك طبيعي أنه هيتعامل مع البنات اللي بيشتغلوا في مقهاه بشكل عاطفي يعني حلو بس في نفس الوقت البنات هم بيحترموا الشغل، يعني مثلا هي متزوجة وعندها أطفال وبيجي زوجها ليركبها من الشغل. يعني هاي البنات جديين. بعدين لما كان بدنا نفتتح بار Donde Mismo اللي عندي ياه هلأ فكان هتكون عندنا تلاتة أعمال فتركنا المقهى شوي. صار خلاص المكان، الجو تبعه بدأ ينهار. بدأت الأشياء تتغير، في الحقيقة الموظفين هم اللي خربوا المكان، فالبنات كلهم راحوا عشان المديرة ما كانت تحب الجو تبع المكان كما كان وبدأت تجيب بنات جداد ليشتغلوا وجوهم مختلف يعني من مستوى مقهى تاني. وبدأت مخدرات تبيع تحت الطولة، أشياء مميزة، وقررت أنا أنه أحسن إزا أترك المكان فهاي الأشياء بتوسخ سمعتي. كان مستوى المقهى café con piernas تبعنا كويس عن جد. اسم café con piernas يقال بشكل قوي بس كان عملنا محترم. كان يجوا الناس ببدلات ليشربوا قهوة ويدردشوا مع البنات اللي كانوا مثل أطباء نفسانية، كان يجوا الزلام ليخبروهم مشاكلهم مع الزوجة ومشاكلهم العاطفية وهيك يعني. وبعد فترة بدأ يتغير الجو شوي وخلصت أنا قررت لا أكمل مع المقهى. وهدا كانت فترة قصيرة في حياتي.

هلأ عندي بار في منطقة بيافيستا اسمه Donde Mismo وعندي مطعم أكل تشيلي في مركز المدينة اسمه La Baba Loca. بيسكر البار ساعة أربعة الصبح من يوم الأتنين إلى يوم الخميس وساعة خمسة بالعطلة. أحيانا بيضلوا بعض من الأصدقاء شوي كمان حتى ساعة ستة أو سبعة وأحيانا نروح نفطر في سوق السمكأكل بحري طبعا فبحب كتير الجمبري ومحار مع بارميزان يعني هيك فطورنا مع قنينتين نبيد أبيض على الساعة سبعة الصبح. بروح وبتحمم إزا بدي ومرات بسمع شوي موسيقى ومرات بوصل بنتي على المدرسة عشان مرتي ممكن تنام شوي كمان. مرات رفضت بنتي أنه بوصلها بتقول أنه علي ريحة أكل بحري وكحول وبقول لها «متل ما بدك!» بنام ساعة ستة أو سبعة الصبح وبفيق ساعة تنتين أو تلاتة بعد الظهر. بكون بالبيت حتى ساعة خمسة أو ستة بعمل القهوة وبجيب التلفون والكمبيوتر والجريدة على الحمام معيبيسحرني الحمام. بعدين بروح على الشغل. بوقف عند المطعم شوي عشان بشوف كيف الوضع هناك وبعدين بروح على البار. بعمل الأشياء اللي لازم أعملها وبعدين بيصير ساعة عشرة أو إحداش بالليل وبيبدأوا يوصلوا الأصدقاء وتمر الساعات وهيك الحياة.

أعلم بنتي عشان يوم من الأيام هتكون عندها حرفة يعني شي بيخدمها، سلاح في حياتها بيساعدها تعيش بدون معاناة. بشرح لها أنه إزا درست بشكل كويس فشو ما بدها ياه هيكون متوفر لها. هي عزيزتي وبنتي الوحيدة. عشان مين بشتغل أنا؟ عشان هي. وعشان أنا طبعا عشان أستمتع بس أصلا عشان هي. في عائلتي نحن ١٢ أخوان، ٥ رجال و٧ بنات، وكل واحد مننا في عندنا عملنا الخاص. يعني أبدا ما أشتغلنا لناس آخريين. وهيك بدي لبنتي كمانأنه هي تأمر مش أنه يأمروها ناس آخرين. لأنه هيك حلو. لأنه أنا بأمر.

مشتاق للأردن فهو بلدي وأنا بحبه كتير. مشتاق لعائلتي وأصدقائي طبعا. بس في مثل بيقول أنه «اللي بعيد عن العين بعيد عن القلب.» وبظن أنه هيك بيصير بعد سنين. زرت الأردن بس مرة وحدة من سنة ١٩٩٤. في الحقيقة ما بحب كتير السفر. أنا متل البدوين فبيبنوا خيمتهم في مكان فيه ماء ومرعى للحيوانات. خلاص الماء وخلاص الخضرة وبينتقلوا لمكان تاني. بس هون موجود الماء وموجودة الخضرة وموجودين البنات. ليش هأروح؟

*مقهى café con piernas (“قهوة مع أرجل” في اللغة الإسبانية) هو نوع من المقاهي موجود في التشيلي يعملن فيه نسوان لابسين ملابس تعتبر معترية. أن هناك مستويات مختلفة من المقاهي، منها مقاهي يعملن فيها نسوان لابسين تنانيرا قصيرة وحذاء بكعب عال، ومستوى أخرى عبارة عن بيوت دعارة.

ABU AHMED. Refugiado palestino nacido en Irak, mecánico

Hay pocos programas de televisión sobre el Medio Oriente transmitidos internacionalmente y como resultado mucha gente no sabe nada de los árabes. Piensan que andamos en burro y camello y que somos sencillos. A veces mis amigos acá en Chile bromean, preguntándome si el camello que manejo es automático. “Si” digo yo, “Es BMW. En serio, la marca de BMW está grabada en su cabeza.” Piensan que somos primitivos, que vivimos en el pasado, que no sabemos nada del mundo moderno.  “¿Tienen casas?” me preguntan. “¿Ven televisión?” A veces les muestro fotos por internet, diciendo miren, miren nuestro desarrollo, miren nuestros hospitales, y se asombran. El problema es que no están expuestos a los medios árabes. Es como lo que nos pasó con Chile. Antes de venir acá nunca habíamos oído de Chile. Habíamos oído de otros países sudamericanos—Brasil, México—pero nunca de Chile. Y nos vinimos para acá.

Esposa de Abu Ahmed (no quiso fotografía ni aceptó la publicación de su nombre):

En los países del mundo árabe, los hombres trabajan y las mujeres se quedan en casa. Cuando vinimos acá, nos dijeron que todos tendrían que trabajar, los hombres y las mujeres igual, para poder sobrevivir. Y estábamos preparados para eso. Queríamos vivir. ¿Es que alguien nos iba a hacer caridad? Hasta las limosnas que recibiríamos no seguirían por siempre. Entonces cuando nos preguntaron si estábamos preparadas a trabajar, dijimos que absolutamente.

Estamos viviendo en este país y tenemos que mezclarnos y fundirnos con su gente para aprender su idioma, para entender lo que nos hablan, para sobrevivir. Este es nuestro destino. Si Dios ha escrito que nos quedemos acá o que nos regresemos al Medio Oriente, no lo sabemos y no lo podemos saber. Pero una cosa que nunca cambiará es que los chilenos tienen sus costumbres y nosotros tenemos las nuestras. Guardamos firmemente nuestros hábitos, tradiciones, religión. Sin importar a dónde nos vamos, esas cosas se mantienen. Cuando llegamos acá, vimos muchas cosas extrañas que cuestionamos. Era difícil ver a mujeres cuyas cabezas no estaban cubiertas o quienes llevaban puesta ropa sugerente, o a gente besándose en la calle. Pero con tiempo aprendimos que no teníamos que meternos. Sin importar si pasamos el resto de la vida en Chile, seremos nosotros mismos. Nos acostumbramos a las diferencias, les vemos ahora y no nos importa para nada. ¡Que hagan lo que quieran! A cada uno lo suyo.

El hijab es algo personal. Un hombre no puede forzar a una mujer a portarlo o no portarlo; la convicción tiene que ser de ella. Antes, la mayoría de nosotras dejábamos el pelo descubierto, pero al final decidimos que portar el hijab es mejor para nuestra religión. Hay muchos palestinos acá en Chile, pero la mayoría son cristianos cuyos familias vinieron de palestina hace muchas generaciones. Cuando llegamos, nos dijeron que no duraríamos mucho, que no toleraríamos la molestia de preguntas constantes de que estábamos portando y por qué lo estábamos portando estando en Chile. “No lo alarguen,” dijeron, “quítenselo, se sentirán normales antes de que se den cuenta, serán justo como los chilenos.” Nos apostaron a que lo quitaríamos dentro de dos años. “Pero ustedes son cristianos,” dijimos; “¿cambiarían su religión? Nadie hace eso. No cambiaremos nuestras creencias sin importar donde vivimos.” Es verdad que cuando llegamos recibimos muchas preguntas. Los chilenos nos decían, “¡Pero estamos en Chile! Están libres acá; pueden quitarse eso.” Pero con tiempo empezaron a mirarlo como algo normal. Nadie nos pregunta sobre eso ya no, nadie nos atormenta; todo lo contrario, nos ayudan. Si decimos una palabra incorrecta o no les entendemos, repiten despacio para que entendamos. Y si alguien nos pregunte sobre nuestra religión, explicamos para que entienda. Cada uno tiene su religión.

أبو أحمد

لاجئ فلسطيني ولد في العراق، ميكانيكي

أبو أحمد

في دول كتير ما فيها إعلانات تلفزيونية عن العرب، الناس ما بيعرفوا شو العرب. يعني بيفكروا أنه العرب يطلعوا على الحمير والجمال وأنهم متخلفين. مرات أصحابي التشيليين بيسخروا معي وبيقولوا لي: «وأنت سائق جمل أوتوماتيك؟» وأنا بقول لهم «أه، الجمل ماركته BMW، عن جد ولا بحكي معك، الرأس تبعه عليه ماركة BMW.» بيفكروا أنه ما عندنا تطور، أنه ما نعرف. بيقولوا لي «أنتوا عندكم بيوت؟ أنتوا بتشوفوا التلفيزيون؟» مرات أدخلهم على الإنترنت بقول لهم «شوفوا، هاي بلادنا. شوفوا الأشياء المتطورة اللي في بلادنا، شوفوا المستشفيات اللي في بلادنا.» وبيتعجبوا. المشكلة أنه كتير من الدول ما بتجيب على الإعلام العربي. لو في عندهم إعلام عربي فهيعرفوا شو الدول العربية. بس ما في معلومات. زي التشيلي مثلا نحن لما إجينا على التشيلي في حياتنا ما سامعين في اسمها. في دول في أمريكا الجنوبية اسمها نعرفها يعني سامعين بالبرازيل، سامعين بالمكسيك، بس ما سامعين بالتشيلي، ما سامعين بها. وإجينا عليها.

أم أحمد*

هناك في دولنا العربية كان بس الرجل اللي بيشتغل والمرأة قاعدة في البيت. لما أجينا لهون حكوا لنا أنه لازم الكل يشتغل، المرأة والزلمة، فإزا بيشتغل الرجل لحاله ما بيقدر. فحكينا نحن مستعدين نشتغل يعني بدنا نعيش، بدنا حدا يجي يصرف علينا؟ يعني حتى اللي بده يصرف علينا ما هيضل يصرف علينا طول العمر. فنحن مستعدين. قالوا لنا «مستعدين أنتوا تشتغلوا لتساعدوا زلامكن؟ وقلنا آه، نشتغل، خلاص. ما فيها أي معنى.

نحن عايشين بهاي البلد لازم نتنقل مع شعبها، نندمج معهم عشان نحفظ لغتهم ونعرف شو بيقولوا، شو بيحكوا معنا، ونعيش خلاص. يعني هدا مصيرنا هون، إزا الله كاتبه لنا أنه نضل هون ما نعرف وإزا رب العالمين كاتب أنه نرجع ما نعرف. بس بيضل شي واحد أنه هم التشيليين عندهم متبعهم ونحن عندنا متبعنا. نحن نضل متماسكين بعاداتنا وتقاليدنا ومتبعنا وديننا وما نتغير. لو وين ما نروح نحن بتضل ديننا هو ديننا ومتبعنا هي متبعنا وعاداتنا وتقاليدنا بتضل زي ما هي ما نغير لو وين ما نروح نعيش. أول ما أجينا كان صعب يعني نشوف واحدة مش لابسة على رأسها الحجاب. لما أجينا كنا نشوف أشياء غريبة يعني نحن ببلادنا ما كان أنه واحد بيبوس واحدة بالشارع. نقول «شو هدا!» ونشوف شغلات غريبة بس بعدين تعلمنا، نحن ما دخلنا يعني حتى لو نعيش بيناتهم كل العمر نحن نضل زي ما نحن. تعودنا خلاص، نشوفهم ندير وجوهنا. شو بدنا بهم؟ براحتهم! كل واحد بيعمل اللي بده.

الحجاب في ديننا فرض، ولكن ما بيقدر رجل يجبر زوجته تلبسه أو ما تلبسه ويقول لها. بتضل هي قناعتها تلبسه أو ما تلبسه. الأغلبية نحن كنا بدون حجاب زمان بس خلاص يعني بعدين اقتنعنا أنه هيك الأستر أحسن لديننا فلبسناه مقتنعين بلا نشلحه. في كتير فلسطينيين هون في التشيلي بس الفلسطينيين موجودين هون مسيحيين وهم أصلا موجودين هون وأهاليهم جاية من فلسطين زمان فأول لما أجينا قالوا لنا «لا لا، أنتوا ما بتقدروا تتحملوا يعني هيصير مضايقات أنه أنتوا لابسين الحجاب، الناس هيضلوا يسألوا لكم «شو هدا اللي لابسته وليش لابسته ونحن بالتشيلي؟» أنتوا ما بتطولوا يعني ما بتقاموا بتشلحوه بيصير عادي زي التشيليين. نراهن على سنتين وهتشلحوه.» مراهنتهم مبالغة كبيرة.

فقلنا لهم «لا، نحن ما هنشلحه، أنتوا مسيحيين. بتروحوا تبدلوا دينكن؟ ما حدا بيبدل دينه فنحن ما نبدل عقائدنا حتى لو وين نعيش نحن عقائدنا ما نوقفها.»

والحمد الله. صح أول ما أجينا مش مضايقات أسئلة كانت فقالوا التشيليين: «ونحن في التشيلي يعني إشلحوه، حرية هاي»

ونقول لهم «لا، حتى لو، بأي مكان نحن ربنا فوقنا وخلاص نحن نضل على ديننا وما نغير وين ما نروح.» فخلاص صاروا يشوفونا شي عادي، شي طبيعي، ما حدا بيسأل لك، ما حدا بيضايقك، بالعكس بيساعدك. بتحكي كلمة أو ما بتفهم عليهم بيقول لك الكلام شوي شوي عشان تفهم. الحمد الله وشكر. وإزا واحد بيسأل لنا نكيف عشان نفهمه. كل واحد على دينه يعني.

*أم أحمد لم تريد المشاركة في التصوير ولا نشر اسمها.

 MOHANAD. Sirio, panadero

Antes en Siria dormía como bebé. Pero acá en Chile cualquier cosa me despierta. No sé por qué. Duermo un poco preocupado, aunque no tengo nada para preocuparme. Duermo como siempre esperando que cualquier cosa pueda pasar.

Lo recuerdo todo. Recuerdo a mi familia, recuerdo la casa en que crecí y la marina en que jugaba, recuerdo a mis amigos más que nada. Extraño el olor de Siria, su brisa. El aroma de jazmín. El sabor de kibbeh. El shawarma más rico del mundo está en Midan, un barrio en Damasco, al sur. Todo el mundo va para allá a comer shawarma y dulces.

Ayer estaban bombardeando en mi ciudad, Nabek. Mi familia me llamó, estaba ocurriendo al lado de nuestra casa. Gracias a Dios nada nos pasó, pero acertaron a nuestros vecinos y en la periferia de la ciudad. Cada cierto tiempo Bashar bombardea; de vez en cuando manda un avión a dejar caer una bomba y partir. Pasa esporádicamente. Ayer fue mucho y cerca.

Hay un poco de guerra en Nabek, pero no mucho; no tenemos muchos insurgentes. Cuando Bashar bombardea, no bombardea en cualquier lugar sino que dirige a donde los insurgentes están más concentrados. Pero si están rodeados de civiles, supone que están todos interactuando y que con el tiempo puede ser que los civiles se conviertan en insurgentes. Entonces bombardea a los civiles también o se apodera del área entera. Advierte primero, dice, “Voy a bombardear acá hoy día. Quien no está involucrado, evacúe.” Y bombardea. Eso pasó una vez en Nabek; dejaron caer notificaciones de aviones. Pero no evacuamos porque nosotros—los residentes de Nabek—habíamos hecho un acuerdo en que quien se uniera a los insurgentes saldría de la ciudad y se iría a luchar en otra parte para no convertir la ciudad en una zona de guerra civil, dado que está llena de civiles que no están involucrados. Pero todavía tenemos problemas ocasionales por causa de unas personas retorcidas que quieren quedarse y aprovecharse de los civiles. Hay insurgentes que se acercan a civiles porque piensan que los civiles no serán bombardeados y eso es peligroso para todos. Se ha transformado la situación en algún tipo de guerra civil, y una guerra civil es el tipo de guerra más peligroso porque nunca sabes quien te va a asaltar. Puede ser que tu vecino te mate.

En cada familia en Siria hay miembros que están con Bashar y miembros que están contra él. Mi hermano mayor está en contra de Bashar y apoya a los insurgentes, pero yo no. No quiero que Bashar salga de su puesto. No estoy con él, pero no me gusta lo que está pasando ahora. Antes, cuando Bashar estaba en el poder y no habían insurgentes y toda esta historia no había pasado, era tanto mejor. Siria era tranquila y linda. Yo estaba feliz allá. Si pudiera cambiar el presidente sin provocar todos estos problemas, tal vez lo haría. ¿Pero viste lo que pasó en Egipto? Echaron a Hosni Mubarak de su puesto, trajeron un presidente nuevo a través de elecciones y después de cinco meses dijeron, “Ya no te queremos.” La misma gente que instaló a Morsi en su puesto es la que decidió que no le quería, y todo degeneró en un caos de nuevo. Si eso es lo que va a pasar en Siria, no, no lo quiero. Que se quede Bashar no más.

No me involucro mucho en política porque la verdad es que no sé mucho de ella. Además, la situación en Siria es tan complicada y sensible que no puedo hablar libremente de todo sobre ella. O sea, no he presenciado nada y no soy experto en política, así que solo sé lo que he escuchado. Soy hombre sencillo. A nosotros los sirios nos encanta la política, ya sabes, y queremos saber lo que está pasando en el mundo. Pero sólo tenemos acceso a la información más básica. Lo básico es todo lo que sé.

‫مهند

 سوري، خباز

قبل في سوريا كنت أنام متل طفل، بس هون في التشيلي بيوقظني أي شي. ما بعرف ليش. بنام شوي قلقان مع أنه ما في أي سبب بقلق منه. بنام جاهز لأي شي.

بتذكر من سوريا كل شي. بتذكر أهلي وبتذكر البيت اللي ربيت فيه والمارينة اللي لعبت فيها. وأكتر شي بتذكره هو رفقاتي. والله أشتقت لريحة سوريا، للهواء تبع سوريا، لريحة الياسمين. أشتقت أكل كبة كمان وأحسن شاورما بكل العالم في الميدان. هي منطقة بالشام بالجنوب شوي وأطيب أشياء فيها الحلويات والشاورما لهيك بتشوف كل العالم بتروح هناك.

إمبارح كانت طيارات بشار الأسد عم يضربوا بمدينتي اسمها النبك. أهلي اتصلوا بي، كان الضرب جانب بيتنا. الحمد الله بيتي ما صار عليه شي بس على الأطراف وجانب بيتي ما يكان صار في شوي. هو كل فترة بيضرب، كل فترة بيطلب طيارة تسقط قنبلة وتروح. يعني أحيانا بيصير. إمبارح كان الضرب أكتر. إمبارح كان قريب من البيت.

في حرب هناك بالنبك بس مو كتير. يعني الثوار ضد بشار الأسد ما في كتير منهم بالنبك. لما عم يضرب بشار بيشوف وين في كتير ثوار وهناك بيضرب. هو ما بيضرب كل شي. بس هو إزا مثلا بيعرف أنه في ثائرين في مكان بس على دايرهم عالم ما دخلوا، مو ثوار، هو بيفكر أنه يحاورهم أحسن ومع الوقت ممكن العالم اللي ما دخلوا بعدين بيصيروا ثوار كمان. وهيك هو بيضربهم كمان أو ممكن شي تأسر. بس هو بيحذر أول شي، بيقول لنا «أنا بدي أضرب اليوم هون. اللي ما دخل مع الثوار، إطلع.» وبيضرب. بالنبك مرة قالوا هيك دبت الطيارات إخطارات قالوا فيها «نحن رح نضرب، إطلعوا.» بس ما طلعنا. أهل النبك ساوينا شغلة حال أنه الثوار بيطلعوا برة النبك. أهل النبك هم إزا بيعرفوا أنه في ثوار بيقولوا لهم «إطلعوا على برة النبك تقاتلوا يعني لا تساوا حرب مدنية.» لأنه في عالم مدنية ما دخلوا. بس لسا في مشاكل بالنبك شوي لأنه في عالم مريضة عقليا بدهم يضلوا بالنبك وعم يحتموا بالعالم اللي ما دخلوا. يعني مثلا في واحد من الثوار بيعرف أنه ما رح يضربك لأنه كنت ما داخل. هو بيجيب يحتم فيك عشان ما يضربه. وهدا خطير لكل العالم. فهيك هي صارت متل حرب مدنية وحرب الأهلية أخطر من أي حرب تانية لأنه ما بتقدر تعرف مين بده يضربك. يمكن جارك بيقتلك.

بكل عائلة سورية في عالم مع بشار وفي عالم ضده. أنا بعائلتي ما بدي يطلع بشار. أنا مو مع الثوار. أخي الكبير ضد بشار، ما بده ياه. بيشجع الثوار. أنا لا، لأنه قبل متل ما كنا بسوريا كان كتير أحسن. أنا مو مع بشار بس اللي عم يصير هلأ مو عاجبني. يعني قبل لما كان هو ولما ما كان في ثوار وما كان في كل هاي القصة كان الوضع أحسن بكتير. يعني أنا كنت مبسوط بسوريا. سوريا كانت حلوة وهادية بالنسبة لي إزا كان فيني أغير الرئيس وما في مشاكل هيك ممكن. بس شفت شو صار بمصر؟ غيروا الرئيس حسني مبارك طلّعوه وجابوا واحد بتصويت وحطوه. وبعد خمسة شهور قالوا «ما بدنا يا» يعني هم اللي حطوه بعدين قالوا هيك ورجع يتأثر من جديد. فإزا سوريا هيك بده يصير لا ما بدي. خلي بشار وبس.

أنا ما بدخلني بالسياسة لأنه ما بعرف السياسة. لو بتسأل لي عن سوريا أنا ما بقدر أحكي أي شغلة لأنه الوضع محرج. لا، ما بعرف. بس أنا مو شاهد، أنا بس بسمع، أنا ماني خبير سياسي وعشان هيك ما بقدر أحكي شي لأنه أنا على حد علمي. أنا زلمة بسيط. كلنا السوريين نحن نحب السياسة يعني حتى ببلادنا أو برة بدنا نعرف شو عم يصير بالعالم كله. بس عندنا معلومات بسيطة بس يعني أنا بعرف شغلات بسيطة بس.

NADIM. Palestino, dueño de restaurante

Estoy demasiado lejos para saber exactamente cómo están progresando las cosas en el Medio Oriente, pero por lo que se ve en la tele y la prensa, hay un fanatismo ridículo, un fanatismo que llega a tal punto que llega a hacer maldad. Te conduce a hacer porquería. El fanatismo siempre ha existido pero no en tanta escala como hay ahora. En Jordania el pueblo se compone en un 97% musulmán y 3% cristiano, pero cuando estaba allá hace 40 años, no se veía lo que se ve ahora. Fue cuando derrocaron el Shah de Irán y salió el fanático musulmán Khomeini, que el fanatismo empezó a acarrear a todo el mundo, creciendo, creciendo, creciendo en fuerza. En vez que haya sido la revolución un adelanto, fue un retroceso por parte de mucha gente, gente que se ha puesto más fanática, más resuelta en su religión. Esa revolución de Khomeini indujo a que la gente se metiera en eso y lo fueron transmitiendo a otras generaciones.

Hay muchos musulmanes que no quieren eso, pero hay otros que sí. El que no lo quiere, no lo hace. El que quiere vivir como nosotros, vive como nosotros. Pero hay otros que ya tomaron la idea y están convencidos que debe ser así. Bueno, yo les respeto porque es su creencia. Pero esa creencia a algunos sectores les lleva a la violencia, a hacer atentados y otras cosas así, y eso no corresponde. Está bien que tengas tu religión, pero no es por eso que tienes que atacar a los demás personas. Yo no apoyo el terrorismo. Y te digo por qué—porque los que hicieron el atentado en Nairobi el año pasado, por ejemplo, ni siquiera eran árabes. Eran musulmanes de Somalia, completamente diferente. Pero todos los medios ya dijeron que eran árabes vinculados a Al Qaeda. Es terrible que hagan eso siendo musulmanes, pero no eran árabes, nada que ver. ¿Y ahora, si tú hablas árabe o eres palestino? “Terrorista.” Yo condeno el terrorismo. No somos todos terroristas.

La mayoría de los árabes en Chile son cristianos. Pero de los pocos musulmanes que he conocido, a los que trajeron de carpas en la frontera entre Siria e Irak, tengo unos vecinos. Tienen dulcería aquí al frente, espectacular. Son un poco fanáticos, con sus señoras que las tienen así tapaditas y todo eso, pero problemas, nada. Buena relación. Problemas hay allá en el Medio Oriente. No he ido a Jordania desde que llegué a Chile y la verdad es que no me gustaría ir tampoco. No podría vivir con los musulmanes allá ahora. Te empapaste tanto de la cultura chilena aquí que ya no podrías ir a vivir allá, y menos con los pensamientos nuevos que tienen ellos. Aparte que no conocería a nadie, porque todos mis amigos también emigraron.

Siempre he dicho que estoy en Chile y ya, de aquí no me puedo arrancar a ningún lado. Salí a Ecuador, Perú, Bolivia, pero a Jordania, no. ¿Para qué iría? ¿A no conocer a nadie? Sé que me voy a morir aquí, que mis hijos me van a enterrar aquí, como los ancianos que enterramos acá. Y así si es la vida. Decimos en árabe, “Lo que está escrito en el frente tiene que verlo los ojos.” Cada uno tiene su destino ya escrito. No se lo puede cambiar.

‫نديم

 فلسطيني، صاحب مطعم

أنا بعيد كتير عن الشرق الأوسط وما بعرف بالضبط كيف عم تصير الأحداث هناك بس من اللي بشوفه بالإعلام كأنه موجود تعصب مثير للسخرية يعني تعصب وصل على حد بيسبب الشر. بيجعل الناس يعملوا اشياء قبيحة ووحشة. كان التعصب دائما موجود بس مش على نطاق اليوم. بيتكون أهل الأردن من شي ٩٧٪ مسلميين و٣٪ مسيحيين بس لما أنا كنت هناك قبل ٤٠ سنة ما كنت تشوف نفس الشي اللي بتشوفه اليوم. فشو اللي صار هو أنه طلعوا شاه إيران وسيطر الخميني وكما هو كان مسلم متطرف فبدأ التعصب ينتشر بكل العالم. وكان يتقسم وينشق ويكبر ويكبر ويكبر قويا على حد أنه صارت الثورة الإيرانية تتراجع بدل من ما تتقدم فجعلت الناس يتورطوا بالتعصب ويصمموا على دينهم وينشروا التعصب على الأجيال التانية.

في كتير مسلميين ما بدهم شي هيك بس في تانيين بدهم ياه. أنه اللي ما بيوافق على التعصب ما بيصير متعصب يعني اللي بده يعيش متلنا بيعيش متلنا. بس في ناس تانيين مقتنعين بالفكرة. وأنا بحترمهم لأنه هدا أيمانهم بس بيتمادوا، بعض الطائفات بهدا الأيمان وبيحرضوا على العنف وهدا خطأ. يعني طبعا مش مشكلة أنه بدك دينك بس ما بتقدر تهاجم ناس تانيين عشان هدا. أنا ما بدعم الإرهاب، لأنه مثلا الناس اللي عملوا المهاجمة على المول بنيروبي السنة الماضية ما كانوا عرب بس خلاص الإعلام قالوا أنهم عرب وعندهم علاقة مع القاعدة. كانوا مسلميين صوماليين يعني شي مختلف مئة بالمئة! طبعا مش حلو أبدا أنهم مسلميين وبيعملوا هيك بس لسا ما كانوا عرب. وهلأ إزا بتحكي عربي أو أنت فلسطيني بيسموك «إرهابي». أنا أشجب الإرهاب. نحن مش كلنا إرهابيين.

معظم العرب هون في التشيلي مسيحيين بس من المسلميين اللي تعرفت عليهم هون، وهم اللي جابوهم من المخيم على حدود سوريا والعراق، عندي منهم جيران عندهم دكان حلويات بالجانب التاني من الشارع. بيجنن، عن جد بيجنن. يعني هم شوي متعصبين بيخلوا نسوانهم مغطات وهيك بس ما في بيننا مشاكل أبدا يعني علاقتنا كتير حلوة. كل المشاكل هناك بالشرق الأوسط بس. ما رجعت على الأردن ولا مرة من وصولي على التشيلي وفي الحقيقة ما بدي لأنه ما بقدر أعيش مع المسلميين هناك. بتستوعب كتير من الثقافة التشيليية لحد ما بتقدر ترجع تعيش هناك وخاصة مع كل أفكارهم الجديدة. وكمان ما بعرف حدا لأنه كل أصدقائي هاجروا كمان.

دائما بقول أنه أنا هون في التشيلي وخلاص يعني ما هأروح على مكان تاني وأبدأ من الجديد. سافرت على الإكوادور والبيرو وبوليفيا بس على الأردن لا. ليش هأروح؟ عشان ما أعرف ولا واحد؟ بعرف أنه هأموت هون وأنه أطفالي هيقبروني هون متل ما قبرنا الكبار من مجتمعنا. وهيك الحياة. بالعربي نقول «المكتوب على الجبين لازم تشوفه العين.» كل واحد مننا مصيره مكتوب على جبينه. ما نقدر نغيره.

HENRY. Palestino, administrativo

Vine para acá porque estaba enamorado. Ella era palestina, de mi pueblo. Jugábamos juntos cuando éramos jóvenes. Me enamoré y me obsesioné.

Estaba estudiando medicina en España con una beca española cuando empezó la guerra de 1967 en Palestina. Ella partió a Chile mientras yo estaba en el extranjero. No lo supe hasta que la guerra terminó y no pude encontrar nada de ella. El tiempo pasó. Cuando finalmente supe para dónde se fue, hice planes para irme a Chile, suponiendo que se debía haber quedado allá trabajando. No le podía escribir porque no sabía a cuál dirección escribir. Pero era el amor de mi vida. Renuncié mi beca en medio de mis estudios y partí.

Al llegar, descubrí que se había casado con un norteamericano y partido con él a los EE.UU. hacía un año. Casada y partida. Yo nunca hubiera venido. Y sin embargo, me quedé porque no podía regresar; no tenía la plata para regresar a España y mi país estaba lleno de guerra, no había futuro allá. Me quedé en Chile como todos los árabes que vienen para acá.

Me instalé en Santiago solo. Con el tiempo me casé con una chilena. Pero buscaba a mi primer amor y después de 15 años llevé a mi esposa a visitarla a los EE.UU.

Fui a Israel y Palestina hace cuatro o cinco años por la primera vez en 40 años. Pasé 10 días allá. Ya no tengo nadie allá, ni familia, ni amigos, solo unas personas con que asistía a la escuela durante nuestra niñez. Uno de ellos es el dueño del hotel en que me quedé. Cuando escribí mi nombre en la recepción, me miró fijamente y preguntó, “¿Henry?” Ya es anciano, pero nos reconocimos. Todos los demás se murieron naturalmente. Tengo 70 años; gente que tenía 20 o 30 ahora tienen 70 o 80 y se mueren. Una vida es tiempo largo.

Todavía la amo, a mi primer amor. Taha Hussein, escritor famoso egipcio, escribió: “El primer amor es el último amor.” Quedó en mi mente, supongo, desde que era joven. Que el primer amor es el último amor.

‫هنري

 فلسطيني، موظف إداري

أجيت لهون لأنه كان في واحدة كنت أحبها. كانت من عندنا،فلسطينية. هدا الحب ولد ونحن صغار، كنا نلعب مع بعض في البلد في فلسطين. وصرت مهووس فيها.

بعدين رحت درست طب في إسبانيا مع منحة دراسية أسبانية وصارت حرب السبعة وستين وأنا كنت هناك. بعدين هي سافرت على التشيلي بس أنا ما كنتش عارف وبعد الحرب ما لاقيت شي عنها. وهيك مشي بي العمر. من عرفت أنها في التشيلي كنت ناوي أجي على التشيلي وأنا أفكر أنه لسا كانت باقية هون موظفة. ما كتبت لها لأنه ما كنت عارف العنوان. ما خلصت منحتي وسافرت على التشيلي.

 فأجيت لهون بس ما لاقيت حبيبتي، لما أجيت لاقيت أنها تزوجت مع أمريكي وطلعت معه على أمريكا سنة. كانت متزوجة ورايحة من البلد. ما كنت عارف، لو كنت عارف، ما أجيت على التشيلي. وأنا ضليت هون لأنه ما كان عندي مصاري لأرجع على إسبانيا ولا حدا من عائلتي هناك لأعمل لم شمله وكان في بلدي حرب ومش مستقبل. فضليت متل ما عملوا كل العرب اللي أجوا لهون.

وهيك بقيت هون أنا. كنت لحالي بالأول وبعدين تجوزت مع تشيلية، وبعد خمسة عشر سنة رحنا زرناها أنا ومرتي بأمريكا.

رحت على إسرائيل وفلسطين من أربعة أو خمسة سنين بعد أربعين سنة. قضيت عشرة أيام هناك. ما عندي أهل ولا أصدقاء هناك، ما عندي حدا يعني في بس كم واحد كانوا معي بالمدرسة. واحد عنده هوتيل نزلت فيه. رحت على الهوتيل وصاحب الهوتيل كان بالمدرسة معي وعرفني لما كتبت اسمي بالهوتيل. هو طلع علي وقال «هنري؟» أنا ما عرفته إلا بعد وقت. هو صار ختيار كتير. كل الآخرين ماتوا طبيعي. هلأ عمري سبعين سنة يعني اللي كان عمره عشرين أو تلتين هلأ صار سبعين أو تمانين وبيكون مات. عمر فترة طويلة.

لسا بحبها، الحب الأول. طه حسين كاتب مصري مشهور كتب «الحب الأول هو الحب الأخير». عاد في رأسي، آه من الصغير هيك أنه الحب الأول هو الحب الأخير.

BILAL. Refugiado palestino nacido en el Líbano, carpintero

Como joven recién navegando un mundo de guerra, como adolescente que agarra su alma y huye. Siempre quería salir de allí, del Líbano, hasta que se me dio la oportunidad de venir a Chile. Era vida loca allá, una vida que no es vida. Vi a amigos de mi edad, en mi colegio, muriendo enfrente de mis ojos.

Una de las cuatro balas que tengo me llegó cuando estaba jugando fútbol en una cancha. Uno del otro equipo le pegó a uno de nosotros y empezaron los dos a disparar. Disparó a siete personas mientras yo y mi hermano estábamos afuera, parados. No quiero meterme, no me meto, y una bala rebota contra el muro y me alcanza. Tenía 14 años y siempre jugaba la pelota. La otra herida que tengo está en la pierna, casi me la cortaron. Llegó una bomba que explotó enfrente de mi casa por la guerra que tuvieron los palestinos en 1988 con un grupo que se llama El Movimiento de Esperanza. Me cortó todo el hueso. Pero gracias a Dios un médico me salvó de la pena y ahora tengo platino pero camino normalmente. Otra bala está en la guata y otra en la espalda. Allá en Líbano las armas no están controladas así que todos están armados. Entonces lo que pasa es que por ejemplo si hay dos jóvenes que se están peleando y el papá de uno sale con arma y el papá del otro sale con arma y empiezan a disparar, y después sale la familia de uno y la familia del otro, ya han armado una guerra en la calle. Pasa entre todos. ¿Y si de repente estás en la calle y te llega una bala y te mueres? Te moriste. Nadie te mira. Si muere una persona libanesa, lo investigan todo. Pero un palestino se murió y se murió un perro no más. Así lo piensan ellos.

Como nosotros somos palestinos de origen, en Líbano hay una política que siempre nos considera como refugiados. Nací en el Líbano, pero no me reconocen como libanés. Siempre refugiado. Nuestros documentos dicen “refugiado palestino” y por eso no tenemos derechos. No tenemos el derecho de trabajar ciertos trabajos, por ejemplo, si uno estudia medicina o ingeniería, no puede trabajar en su carrera. Si uno quiere comprar un departamento o armar una empresa, tiene que ponerla un nombre de un amigo libanés para que pueda trabajar como trabajador oficialmente, y es su propia empresa. Y nosotros, nacidos en el Líbano, pero palestinos, no podemos tener propiedades. Siria, Egipto y muchos otros países que aceptaron a los refugiados palestinos les dieron todos sus derechos. Y eso corresponde. Pero el Líbano, no. El único país. Y si me preguntas por qué, no encuentro una respuesta. ¿Por qué no nos abren camino para volver a nuestra tierra, a Jerusalén o Palestina o Israel, o si tenemos que quedamos en el Líbano, para sacar la nacionalidad libanesa? No quieren darnos ninguno de los dos. Y esa es la política.

Cuando llegué a Chile y saqué la nacionalidad chilena, vieron mi documento de viaje que decía “palestino refugiado libanés” y se confundieron. “¿Pero dónde naciste?” En el Líbano. “¿Pero qué eres?” Palestino. “¿Pero cómo?” Entonces, ¿cómo se les voy a explicar yo? ¿Que hace años unas personas tuvieron problema con los palestinos y los pusieron refugiados y entonces estoy acá en Chile? No sé qué explicación darles a ellos. No me entienden. Yo tampoco entiendo.

Ahora tengo nacionalidad chilena, la única que tengo. Dice mi pasaporte chileno: “País de Origen: Nacido en Líbano.” Si voy a Líbano, no puedo entrar como árabe. Nací allí y me críe allí y mi familia entera está allí, pero igual tengo que entrar como turista con visa por un mes, dos meses.

Siempre converso con mi familia allá y la verdad es que me da harta pena. Están todos allá en Beirut. Siempre han llamado a la ciudad “la novia del mar,” tan linda, tan preciosa. Y ahora hay mucha más matanza que antes, se está volviendo como antes, durante la guerra civil. Mi familia me dice vuelve, vuelve, vuelve, pero ¿a qué vuelvo? Sufrí harto acá en Chile. He vivido una vida difícil acá. Pero en el Líbano somos enterrados vivos.

‫بلال

لاجئ فلسطيني ولد في لبنان، نجار

متل أي شاب عم يستكشف لأول مرة عالم مليان بحرب، متل مراهق بيلتقط روحه وبيهرب. دائما كان بدي أطلع من هناك، من لبنان، حتى صارت عندي الفرصة لأسافر على التشيلي. كانت الحياة هناك حياة مجنونة يعني ما كانت حياة. شفت أصدقائي من المدرسة نفس عمري بيموتوا قدام عيني.

عندي أربع إصابات في جسمي من الحرب، صارت واحدة منها لما كنت عم ألعب كرة القدم. واحد من الفريق التاني ضرب واحد من فريقنا وبدأوا يقاتلوا بالسلاح لحد ما صوبوا سبعة أشخاص وكنا أنا وأخي واقفين على الجانب بدون نتحرك لأنه ما كان بدنا نشارك به. وصلت رصاصة على الحيطة ورائنا وردت القذيفة وضربتني. كان عمري ١٤ سنة ودائما كنت ألعب كرة القدم. في سنة ١٩٨٨ أنفجرت قنبلة قدام بيتي وكسرت رجلي كله. كانت من الحرب اللي كان عم تصير بين بعض من الفلسطينيين وبين مجموعة اسمها حركة آمل. تقريبا كان لازم يقطعوا رجلي وهلأ فيه بلاتين بس الحمد الله فيني أمشي عادي. في رصاصة تالتة في بطني ورابعة في ظهري. في لبنان ما في ضبط حمل السلاح فكل العالم مسلحين. فاللي بيصير هو أنه إزا في شابين عم يقاتلوا في الشارع مثلا وبيجي أب واحد منهم مسلح وبيجي الأب التاني مسلح وبيبدأوا يصوبوا فبعدين بيجوا العائلتين وخلاص بيعملوا حرب في الشارع. وهيك بيصير بين كل الناس. وإزا أنت كنت في الشارع وضربتك رصاصة ومتت خلاص يعني متت ما حدا بيهمه. دائما إزا مات شخص لبناني بيحققوا ويبحثوا شو صار له، بس موت شخص فلسطيني متل موت كلب وخلاص. هيك بيفكروا.

في لبنان الفلسطينيين دائما بيعتبروهم لاجئين سياسيا فمع أنه ولدت في لبنان أنا مش معتبر لبناني، لا. أنا بس لاجيء. الأوراق تبعنا مكتوب عليها «لاجيء فلسطيني» وعشان هيك ما عندنا حقوق. ما عندنا حقوق العمل في بعض من المهن مثلا إزا درست طب أو هندسة أنت ما هتكون مسموح لتشتغل في مهنتك. إزا واحد كان بده يشتري شقة أو يبدأ شركة فلازم يعمله باسم شخص لبناني ويشتغل موظفا رسميا وهي شركته. ومع أنه نحن مولودين في لبنان فنحن فلسطينيين وعشان هيك ممنوع أنه نملك عقار خاص. ومثلا سوريا ومصر ودول كتير أستلمت لاجيئين فلسطينيين اعطتهم كل حقوقهم بس لبنان الدولة الوحيدة اللي لا. وإزا بتسألني ليش ما بلاقي إجابة. ليش ما بيفتحوا لنا طريق رجوع على أرضنا—القدس أو فلسطين أو إسرائيل—أو إزا لازم نضل في لبنان ليش ما بيعطونا جنسية لبنانية؟ يعني ما بدهم يعطونا ولا واحد من الأتنين. وهدا السياسة.

لما أجيت على التشيلي وقدمت الجنسية التشيلية هم شافوا أوراقي للسفر مكتوب عليها «لاجيء فلسطيني لبناني» وارتبكوا. «بس وين ولدت؟» لبنان. «بس شو أنت؟» فلسطيني. «بس كيف يعني؟» وكيف بقدر أنا أشرح لهم هدا؟ بقول أنه كان في ناس كان عندهم مشكلة مع الفلسطينيين فعملوهم لاجيئين وهلأ أنا موجود هون بالتشيلي؟ عن جد ما بعرف كيف أشرحه لهم. يعني ما بيفهموه ولا فاهمه أنا.

هلأ عندي جنسية تشيلية وهي الوحيدة. جواز سفري مكتوب عليه «بلد الأصل: مولود في لبنان.» إزا بروح على لبنان ما بقدر أفوت متل عربي. ولدت هناك وكبرت هناك وعائلتي كلها هناك بس لازم أفوت متل سائح مع فيزة لشهر أو شهرين.

دائما بحكي مع عائلتي هناك وبيوجعني عن جد بيوجعني كتير. كلهم في بيروت. دائما بيسموا مدينة بيروت «عروس البحر» فهي حلوة. هلأ في قتل أكتر وأكتر والوضع عم يرجع على كيف كان من قبل. عائلتي بيقولوا لي أنه إرجع إرجع إرجع بس لشو هأرجع؟ أنا عانيت كتير هون بالتشيلي لأصير، بس في لبنان نحن مدفونين في الحياة.